Afgelopen vrijdag was ik voor het eerst in lange tijd aanwezig bij de dodenherdenking. Maar ik herinner me dat dezelfde dingen me vroeger ook al opvielen. De helft van de bezoekers is ouder dan vijftig. Kinderen delen bloemen uit. Geen actieve militairen, wel scouts en veteranen. Kopstukken houden een praatje met tussendoor muziek, beiden ingetogen maar standvastig, positief maar sober. Wie niet bij de herdenking zelf is, volgt deze op televisie. Tegenwoordig wellicht op een livestream.
Dit wil ik even vooropstellen: niets dan respect voor de ceremonie zelf en voor de groep voor wie het wellicht het meest relevant is, de mensen die het hebben meegemaakt. Maar tijden veranderen, evenals de aard van de strijd tegen tyrannie. Het kleinere ritueel van idealen en offers is uitgehold door het grotere ritueel van meedoen, koste wat het kost. Waarom zou je naar twee minuten stilte kijken op televisie? Denk goed na. Gebeuren die minuten vanbinnen of vanbuiten? Wat is de meerwaarde van het kijken?
Als je op tv kijkt, voelt het toch een beetje als je meedoet. De dodenherdenking is het meest expliciete niet-religieuze ritueel in onze samenleving. Er zijn altijd mensen die het symbool verwarren met het object. Is het mogelijk om de doden te eren zonder de televisie aan te zetten? We zullen het nooit weten, ik heb het internet afgezocht maar er staat niks op Wikipedia. Net zo met de bloemen. Dit is geen potje voetbal in de achtertuin, jury. Hoeveel kost het om eerder op de dag even naar de bloemenwinkel te fietsen? Maar ze worden uitgedeeld. Anders hebben veel mensen niks om neer te leggen. Anders sterft het ritueel, althans hetgeen wat het ritueel geworden is.
Vroeger was het anders. Sommigen zijn niet oud genoeg om het te herinneren, maar voor het tijdperk van de televisie werd de dodenherdenking op de radio gepresenteerd door Genghis Khan en die onthoofde je gewoon als je niet je eigen bloemen regelde. Dit is hoeveel je van de Godfather ontvangt om te zwijgen in de rechtszaal. Dit is het moment waarop je besluit om je ouders naar het verzorgingstehuis te brengen en eens per zes maanden op te zoeken. Dit is de prijs van een mensenleven. Ik maak geen disstrack, want ’s werelds meest beroemde blanke rapper zei in het nieuwe testament dat je niet de eerste steen mag gooien. Maar dit ritueel is een lening, de symbolen worden telkens ingeruild, alleen de objecten blijven gelijk. De bank rekent steeds hogere rente, uiteindelijk stelt premier Rutte een rantsoen in voor bloemen en horen we van de linkerhand dat de rechterhand deze keer echt te ver is gegaan.
Wanneer de rente eindelijk te hoog wordt, vinden we gewoon nieuwe valuta uit. Nederlands verandert in Newspeak. Alles wordt beter en toch blijft alles hetzelfde. Vijf sterren is hetzelfde als één ster. De beste, duurste, nieuwste producten zijn na twee maanden oud, stuk en waardeloos. Een enthousiaste 29-jarige sollicitant met acht jaar ervaring mag hopen dat hij onderaan de ladder begint voor een hongerloon. Als de reviews een boek intrigerend en belangrijk noemen, is het waarschijnlijk gedrukt op radioactief afval. Als je datingprofiel zegt dat je gezellig bent en van honden houdt, weeg je 300kg en ben je pedofiel. Eindeloze dankbaarheid voor de strijd tegen de nazi’s betekent een enkele bloem die iemand anders voor je heeft gehaald. De president van de VS, het gezicht van de westerse hegemonie, is een handtastelijke en racistische klootzak die zijn eigen dochter nog zou naaien. De toekomst is nog nooit zo dichtbij geweest. Als je denkt dat deze dingen losstaan heb ik een hele mooie brug voor je, helemaal niet duur.
Veel mensen denken dat George Orwell’s 1984 over surveillance gaat, over een hopeloze strijd tegen de almachtige, alziende tiran Big Brother. Maar het is belangrijker dat jij Big Brother ziet, dat je weet wie hij is en wat hij doet, dan omgekeerd. Dus volg je de herdenking op televisie. Het verleden wordt vernietigd door het te herinneren. 2+2=5. Dit is hoe ik denk dat de toekomst eruitziet: Thierry Baudet gekleed in leren laarzen en een G-string, die achter je aanrent met een hooivork. Voor altijd.
