Verhalen vertellen is in de geschiedenis van de mensheid een van de oudste vormen van communicatie. De kunst van het verhalen vertellen gaat dus heel ver terug. Maar niet iedereen kan het. Een verhaal vertellen is namelijk ook een kunst. “Een verhaal alleen is eigenlijk alleen maar een vorm, je hebt er geen beelden bij. Maar als een verhaal goed verteld wordt, dan verschijnen de beelden als bij toverslag”, zegt Hans van Woerkom. En hij kan het weten, want Hans is professioneel verhalenverteller.
“Een verhaal goed vertellen is niet zo gemakkelijk. Veel mensen denken: het is maar een verhaaltje, maar zo eenvoudig is het niet. Bij een goed verteld verhaal zitten toehoorders op het puntje van hun stoel. Je neemt ze er dan even helemaal in mee.”
Hans van Woerkom vertelt al heel lang. Dat deed hij al in 1974, toen hij als beginnend leraar in het basisonderwijs voor de klas stond. Hij merkte daar hoe hij zijn leerlingen met een verhaal zo kon boeien dat ze aan zijn lippen hingen, maar hij zag ook het effect dat dat op hen had. Al snel ging hij zich meer verdiepen in het verhalen vertellen, om de kunst nog meer meester te worden. “Tegenwoordig heb je op allerlei plekken vertelscholen waar je kunt leren hoe je een verhaal kunt opbouwen en goed kunt vertellen. Die waren er toch nog niet. Ik ben zelf pas in 1993 naar een vertelschool gegaan, en dat was toen nog heel eenvoudig bij een Surinaamse verhalenverteller, maar goh, wat kon die man vertellen!”
Karakters en emoties
Dat het vertellen van verhalen uiteindelijk zijn beroep zou worden, dat kon Van Woerkom toen nog niet bevroeden. Toch is het daar uiteindelijk wel van gekomen, nadat hij de kunst verder had bestudeerd en zich eigen gemaakt, ook via masterclasses bij grote vertellers in binnen- en buitenland. Hij is inmiddels fulltime verhalenverteller en vertelcoach.
De kunst van vertellen zit vooral het snel leren wisselen van emoties en karakters in het verhaal, zegt hij. “Je hebt al je zintuigen nodig om een verhaal tot leven te laten komen. Heb je dat eenmaal te pakken, dan wordt het vertelkunst, in plaats van alleen maar een verhaaltje vertellen.”
Als je een voorstelling van Van Woerkom bijwoont, dan wordt direct duidelijk wat hij bedoelt. De expressie zit niet alleen in zijn gezicht, maar in zijn hele lichaam. Met grote bewegingen en gebaren over het hele podium als dat bij een bepaalde passage past, maar ook met subtiele verstilling bij de innerlijke emoties in de vertelling, en met een stem die meebeweegt, afstoot, aantrekt, soms haast hypnotiseert en er in elk geval voor zorgt dat je als toehoorder mee wordt gezogen in het verhaal, dat je de ontbrekende beelden levensecht zelf gaat zien.
In zijn voorstellingen laat Van Woerkom zich vaak muzikaal begeleiden door Onno van Tongeren, die op inheemse instrumenten als de djembé, doundoun, waterdrum en bougarabou een bijzondere sfeer weet te bereiken, die meevibreert met het verhaal dat Hans vertelt.
Veel belangstelling
De laatste jaren legt Van Woerkom zich meer en meer toe op het overdragen van zijn kennis en ervaring als verhalenverteller. Zo geeft hij op uitnodiging van de Stichting Verbergh vanaf donderdag 16 maart in de bibliotheek in Pijnacker de cursus ‘Verhalen vertellen’. In vier lessen van ruim twee uur krijgen de deelnemers de elementen aangereikt die nodig zijn om goed te leren vertellen. Daar is veel belangstelling voor, want de tien plekken die in de cursus beschikbaar zijn, zijn inmiddels vrijwel allemaal volgeboekt.
“Het gaat er in die vier lessen vooral om dat de deelnemers vertrouwen krijgen, dat ze iets durven”, vertelt hij. “Ook ga ik met ze aan de slag om als basis in korte tijd een verhaal voor te bereiden. Daar zijn bepaalde hulpmiddelen voor. Heel belangrijk is ook om met alle zintuigen aan de slag te gaan, want die heb je allemaal nodig. Later in de cursus krijgen de deelnemers ook oefeningen voor thuis mee, en we oefenen ook veel door voor de groep te vertellen.”
‘Hoe kom je aan verhalen?
Oh, er zijn er miljoenen!’
Dat er veel belangstelling is voor de cursus is duidelijk. Dus misschien komt er nog wel een binnenkort, of een vervolgcursus voor mensen die eerder aan de slag zijn geweest met verhalen vertellen. “Ik sluit dat zeker niet uit”, zegt Hans.
Je kunt wel leren om verhalen te vertellen, maar hoe kom je aan die verhalen? “Oh, er zijn er miljoenen! Als je mijn boekenkasten ziet: ik heb niet eens al die boeken en die verhalen kunnen lezen, het zijn er zo veel. Maar ik moet wel zeggen: ik heb in het verzamelen van verhalen wel een soort hebberigheid. Dat is misschien ook wel een beetje een overdreven passie, ik wil altijd voorbij de horizon.”
Paul Houkes
Veel informatie over de vertelkunst en over Hans van Woerkom is te vinden op deze website. Daar zijn ook fragmenten te vinden uit zijn voorstellingen.
